W Biskupicach dwór budują

Już trzeci. Drugi z 1922 r.  jakby ducha już wyzionął. Nie ma jeszcze 100 lat. Korpus z grubsza cały, w poszyciu dziur brak. Może ktoś  się skusi tknąć w nim życie. Posiadłość w swoich progach gościła gen. Hallera, gen. Norwida-Neugebauera, a także potomków Mikołaja Reja, rodziców późniejszego ambasadora USA w Polsce, Nicholasa Reya.

[Fot. 1] Dwór „nowy” | Biskupice (gm. Łubianka, pow. toruński), 2014

Z pierwszego dworu została niewielka wieżyczka z klatką schodową. Tak prezentowała się w 2012 r.

[Fot. 2] Wieżyczka – klatka schodowa jedyną pozostałością po pierwszym dworze. Widok od wschodu. | Biskupice (gm. Łubianka, pow. toruński), 2012

Tuż obok znajduje się dom jednorodzinny, lecz ciężko uznać go za element posiadłości dworskiej. Mógł być to tzw. czworak, ale rzadko kiedy czworaki znajdowały się bezpośrednio obok dworu. Czyżby został wybudowany z cegły z byłego dworu?

[Fot. 3] Dom obok miejsca po dawnym dworze | Biskupice (gm. Łubianka, pow. chełmiński), 2012

Dwa lata później ukazał się mi następujący widok.

[Fot. 4] „Nowy dwór” | Biskupice (gm. Łubianka, pow. toruński), 2014

Inwestycja wymaga już tylko robót wykończeniowych. Wieża stała się integralnym elementem „nowego dworu”. Zarówno góra jak i dół będzie służyć mieszkańcom. W skład zespołu dworskiego wchodziły: spichlerz, stelmachernia, drobiarnia, stajnie i in. Z wymienionych zabudowań folwarcznych najłatwiej zidentyfikować ruiny spichlerza.

[Fot. 5] Ruiny spichlerza | Biskupice (gm. Łubianka, pow. toruński), 2014

Trudno powiedzieć kiedy pojawił się pierwszy dwór. Gwoli ścisłości wieś od początku swojego istnienia aż do 1772 r. była własnością kapituły chełmińskiej. Majątek zapewne unowocześniano gdyż jak czytamy: Dwor alias Budynek stary bardzo, dlatego znacznie nadruinowany w cwelach y scianach. Posowa stara puec ladaiaki okna czescią deskami zabite. Poszycie stare znaczney naprawy potrzebuje – stan na 1732 r. Po pierwszym rozbiorze folwark, jak każda własność kościelna lub miejska stał się domeną, którą państwo pruskie dzierżawiło zainteresowanym. Nie wykluczało to oczywiście sprzedaży w ręce prywatne, co miało miejsce. Spisy właścicieli i dzierżawców znajdziemy u Maerckera i Kowalskiego. Ten ostatni podaje, że dwór posiadał wieżę istniejącą już w 1909 r. W 1913 r. majątek nabyła pruska Komisja Kolonizacyjna. Z uwagi na I wojnę światową niewiele zdziałała. Spójrzmy na zbliżenie szczytu ryzalitu nowego dworu. Mamy tu rok 1922 i inicjały J. M.

[Fot. 6] Napis na szczycie ryzalitu | Biskupice (gm. Łubianka, pow. toruński), 2014

Spoglądając na listę odpowiedzialnych za majątek dojść można do wniosku, że jedyny kto może się kryć za literkami to rządca Maciejewski. Trudno jednak rozstrzygnąć, czy rządca (a nie właściciel) miał prawo „podpisać się” na dworze. Formalnym pierwszym właścicielem był od roku 1922 kapitan piechoty Franciszek Socha-Paprocki. Zatem albo informacje w opracowaniu są niepełne, albo… to wcale nie jest drugi dwór! Wróćmy do rzeczy pewnych – wjazd na teren majątku i droga z kamienia polnego, coraz rzadziej już spotykana. Chcących poznać dłuższy odcinek takiej nawierzchni zapraszam TUTAJ.

[Fot. 7] Brama wjazdowa na teren folwarku | Biskupice (gm. Łubianka, pow. toruński), 2014

W Biskupicach „dwór” budują, w Biskupicach kościół mają. Przez użyty budulec świątynia jest łatwo rozpoznawalna i zapamiętywana. Korzeniami sięga średniowiecza. Taki też nadano mu wygląd choć teraźniejszą postać zawdzięcza czasom gdy triumfy w architekturze święcić zaczął klasycyzm. W XX w. przechodził wiele remontów, zaś ostatni kilka lat temu.

[Fot. 8] Kościół pw Św. Marii Magdaleny | Biskupice (gm. Łubianka, pow. toruński) ,2014

[Fot. 9] Wieża kościoła | Biskupice (gm. Łubianka, pow. toruński), 2014

Parafia posiada przykościelny cmentarz. Nie znajdziemy na nim nagrobków z XIX w. Najstarszy na jaki trafiłem był z 1908r. Natomiast na murze kościelnym zawieszona jest żelazna tablica nagrobna poświęcona siostrom Biernackim zm. w 1866 i 1868 r.

[Fot. 10] Cmentarz przykościelny, w tle topolowa aleja do Brąchnowa | Biskupice (gm. Łubianka, pow. toruński), 2014

[Fot. 11] Żelazna tablica nagrobna poświęcona siostrom Biernackim | Biskupice (gm. Łubianka, pow. toruński), 2014

Współczesna ciekawostka. Parafraza sentencji brzmiącej w oryginale: Dem Auge fern / dem Herzen ewig nah! nadal jest w obiegu (fot. 12). Pisałem, o tym przy okazji wycieczki szlakiem zapomnianych cmentarzy lewobrzeżnego Torunia 2012 – TUTAJ. W tym roku też się odbędzie.

[Fot. 12] „Zniknąłeś nam z oczu, lecz z serca nigdy” odwołują się do słynnego wiersza Ludwiga Jacobowskiego „Grabschrift” | Biskupice (gm. Łubianka, pow. toruński), 2014

Nie wiem, czy dobrze kojarzę, ale wygląda mi to na zewnętrzną ambonę.

[Fot. 13] Zewnętrzna ceglana ambona | Biskupice (gm. Łubianka, pow. toruński), 2014

Plebania przy kościele od lat stoi niezamieszkała. Podobno ma to się zmienić.

[Fot. 14] Plebania | Biskupice (gm. Łubianka, pow. toruński), 2014

Pytanie, dlaczego najstarszy element kościoła, średniowieczna kamienna kropielnica, stoi pod kościołem zamiast wewnątrz? Starą metryką mogą pochwalić się także podkościelne krypty. Dostęp do nich co prawda istnieje, lecz zwiedzanie ich jest niemożliwe. Przed ostatnim dużym remontem doszło do zawalenia się części posadzki. Ucierpiała wtedy jedyna płyta nagrobna wmurowana w podłogę. Płytę zamontowano ponownie, niestety skrócono ją.

[Fot. 15] Gotycka, kamienna kropielnica | Biskupice (gm. Łubianka, pow. toruński) ,2014

[Fot. 16] Wywietrzniki krypty | Biskupice (gm. Łubianka, pow. toruński), 2014

[Fot. 17] Fragment płyty nagrobnej, ponownie wmurowany w posadzkę | Biskupice (gm. Łubianka, pow. toruński), 2014

Jeszcze szkoła. Tradycje szkolne w Biskupicach sięgają co najmniej 1863 r., kiedy to szkołę urządzono w drewniane organistówce. Pomieszczenie przypominało bardziej szajerek niż izbę szkolną. W 1898 r. oddano do użytku istniejący do dziś ceglany budynek, w którym mieściła się dwuklasowa szkoła publiczna wraz z mieszkaniami dla dwóch nauczycieli. Obecnie urządzono tu przedszkole. Na murze wisi przedwojenna tabliczka informująca o ubezpieczeniu budynku.

[Fot. 18] Dawna szkoła podstawowa | Biskupice (gm. Łubianka, pow. toruński), 2014

[Fot. 19] Tabliczka z okresu międzywojennego informująca o ubezpieczeniu budynku | Biskupice (gm. Łubianka, pow. toruński), 2014

Gminę Łubianka należy pochwalić za umieszczenie na swoim terytorium drogowskazów turystycznych w każdej wsi informujących o najważniejszych zabytkach. Okazało się, że zapomniałem zrobić zdjęcie takim znakom – widać je na [fot. 18].

[Fot. 20] Kapliczka na rozstaju dróg na Warszewice (na lewo) i Brąchnowo (na prawo) | Biskupice (gm. Łubianka, pow. toruński), 2014

Bibliografia:

1. Fontes XXIII. Inwentarz dóbr kapituły katedralnej chełmińskiej z XVII i XVIII w., wyd. ks. A. Mańkowski, Toruń: Fontes-TNT, 1928, s. 64.
2. R. Kowalski, Gmina Łubianka. Historia i współczesność, Toruń: Polskie Wydawnictwa Reklamowe, 2004, s. 39-45.
3. H. Maercker, Geschichte der ländlichen Ortschaften und der drei kleineren Städte des Kreises Thorn in seiner früheren Ausdehnung vor der Abzweigung des Kreises Briesen i. J. 1888, Danzig: Th. Bartling, 1900, s. 192-193.
4. Strona dworu w Biskupicach w portalu „Polskie Zabytki”, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/1577/Biskupice/ [dostęp: 20.02.2014] 

 

Tagi: Biskupice, bramy, Brąchnowo, cegła, cmentarz rzymskokatolicki, dwory, gotyk, Haller, kapliczki, klasycyzm, kościoły, kropielnice, krypty, Norwid-Neugebauer, plebanie, Rey, ruiny, spichlerze, szkoły, tablice, Warszewice, Ziemia Chełmińska

• 22 lutego 2014
• Architektura, Cmentarze, Detal, Napisy
• 7 Komentarzy